7. maja 1945. godine njemačka vojska potpisala je predaju u francuskom Reimsu, 8. maja dokument o predaji potpisan je i u Berlinu, a na snagu je stupio sa 8. na 9. maj po moskovskom vremenu. Nekoliko mjeseci kasnije, kapitulacijom Japana, u potpunosti je okončan Drugi svjetski rat, u kojem je poginulo i ubijeno između 60 i 80 miliona osoba, računajući vojnike i civile.
U tadašnjoj Jugoslaviji, odnosno na teritorijama na prostoru buduće države, sukobi su trajali do 15. maja. U četiri godine rata na našim prostorima poginulo je i ubijeno 1.200.000 osoba, uključujući vojnike i civile.
I Bosna i Hercegovina obilježava ovaj veliki dan. 75 godina kasnije je duboko urezan u historiji naše zemlje. Svima je jasno da fašizam nikada i nigdje nije u potpunosti iskorijenjen i da je borba protiv njega svakodnevna i teška.
Strane i domaće fašističke snage tokom Drugog svjetskog rata učestvovale su u sistematskoj likvidaciji pripadnika naroda koji su smatrani “neljudima”. U cijeloj Evropi sistematski je ubijeno šest miliona Jevreja, dok je na prostorima NDH i drugim marionetskim uporištima, pored Jevreja, likvidirano desetine hiljada Srba i Roma te antifašista u redovima hrvatskog, bošnjačkog i crnogorskog naroda.
Fašizam su osjetili Bosanci i Hercegovci i nakon 9. maja 1945. godine i to samo nekoliko desetljeća kasnije tokom krvavih ‘90. godina.
Pritajeni fašizam i danas je prisutan, pa se kao bljesak pojavi na bh. nogometnim stadionima u obliku parola i skandiranja koje ledi krv u žilama, veličanju ratnih zločinaca, davanju njihovih imena javnim institucijama ili se ogleda u redovnom skrnavljenju antifašističkih spomenika i izjavama pojedinih nacionalističkih političara koji i dalje sanjaju snove onih koji su u historiju upisani kao zločinci i fašisti.
I kao planirano, baš uoči Dana pobjede nad fašizmom, u glavnom gradu BiH se pojavila informacija da će za nekoliko dana, 16. maja u sarajevskoj katedrali biti upriličena misa za blajburške žrtve.
To je naišlo na oštre kritike antifašističkih udruženja, njihovih članova, građana, ali i lijevo orijentisanih zvaničnika i političkih partija (s izuzetkom SDA) koje su pozvale kardinala Vinka Puljića i crkvu da odustanu od te ideje jer smatraju da se time vrijeđaju sve žrtve fašističkog terora u Sarajevu.
“Sarajevo je u nekoliko navrata bilo pod fašističkim terorom prvo od 1941. do 1945. godine kada je NDH ušla u Sarajevo zajedno s Nijemcima, pa od 1992. do 1995. i oduprla se tom fašističkom teroru. Mislim da je to provokacija zdravog razuma. Da se Sarajlijama usred centra jednom manifestacijom ponovo vraća sjećanje na fašistički period Sarajeva u 1941. i 1945. godini”, istakao je član SABNOR-a doktor Bakir Nakaš.
