Simbol ljiljana prisutan je u svjetskoj likovnoj umjetnosti još od najstarijih vremena pojave čovjeka kao racionalnog bića.
U drugom mileniju stare ere susrećemo ga još u umjetnosti Krete u Grčkoj, kasnije Mikenske kulture, ali i istovremeno mnogo je raširen kao pojavni oblik u egipatskoj umjetnosti, mediteranskoj civilizaciji ali i kod mnogih drugih naroda. Neki su i narodi nestali, no simboli nisu prestali da postoje.
Dolaskom novih srednjovjekovnih vladara, ljiljan je nešto tehnološki modificiran i nalazimo ga često na zastavama, pečatima, grbovima kao i novcu brojnih feudalaca u Francuskoj, Španiji, Engleskoj, Italiji, Mađarskoj. O vrlo ranoj raširenosti simbola u ovim dijelovima svijeta govori nam i nalazi ljiljana u Bosni i Hercegovini, na jednoj zemljanoj posudi kao znak utisnut a pronađen je u ostacima jedne rimske zgrade na Ilidži kod Sarajeva.
Kasnija sudbina ljiljana govori nam da su bili izuzetno rasprostranjen dekorativni i statusni element na brojnim ranokršćanskim bazilikama u periodu V i VI stoljeća u Evropi, zatim u vrijeme ranog i razvijenog srednjeg vijeka, zatim na stećcima,raznim ukrasnim predmetima kao i kasnije na državnom grbu Bosne i Hercegovine.
Grb s ljiljanima tako susrećemo i na grbu srednjovjekovne bosanske velikaške porodice Hrvatinić koja je između ostalog imala posjede u Donjim kraj(ev)ima. Donji kraji su bili srednjovjekovno bosansko područje na srednjem Vrbasu i Sani, između Jajca i Banje Luke.
Grb porodice Hrvatinić sastojao se od crvenoga polja na kojemu je koso udesno bila zlatna greda s tri srebrna ljiljana. Iznad grba bila je kaciga sa zlatnom krunom nad kojom oklopljena ruka drži zlatni mač.
Posebno je ljiljan postao popularan kada je Bosna bila najmoćnija država na Balkanu i kada je njome vladao kralj Tvrtko I Kotromanić koncem XIV stoljeća. Dinastija Kotromanića je za svoj vladarski simbol uzela ljiljan. Pripadnik te dinastije Kotromanića je i Stjepan Tomašević, posljednji okrunjeni kralj Bosne 1461. godine u Jajcu. Na ulazu u jajačku tvrđavu i danas gordo stoji kraljevski portal ukrašen grbom, kao svjedočanstvo okamenjenog vremena i prostora.
Skoro da ne postoji grb srednjovjekovnih bosanskih vladara da na njemu nije zastupljen ljiljan. Da je preživio i Bosansko kraljevstvo, slikovito nam pokazuju simboli ljiljana na brojnim nišanima i džamijama npr. Husejnija džamija u Gradačcu ili pak iznad glavnog ulaza Magribija džamije na Marijin dvoru u Sarajevu. Godine 1992. grb sa zlatnim ljiljanima, načinjen prema grbu Kotromanića nalazi svoju ponovnu upotrebu s proglašenjem nezavisne Republike Bosne i Hercegovine.
Zastava Republike Bosne i Hercegovine sastojala se od stiliziranoga historijskog grba na bijeloj podlozi. Godine 1998. zastava Bosne i Hercegovine je zamijenjena novom državnom zastavom. Ljiljan se danas od mnogih građana BiH doživljava kao autentičan simbol i odraz višestoljetne bosanske državnosti.
izvor: jajce-online.com
