Da je Kina već poodavno tržište Bosne i Hercegovine proglasila interesnom sferom ne govore samo podaci o broju njihovih državnih kompanija koje su angažovane na nizu velikih cestovnih i energetskih projekata u našoj državi već i informacije o tome koliko su privrednih subjekata svih ovih godina uspjeli registrovati u BiH.
Fokus.ba istražio je koliko je kineskih firmi, trgovina i drugih poslovnih subjekata registrovano samo na području Federacije BiH, zatim čime se bave, da li redovno plaćaju poreze, koliko ih je u međuvremenu likvidirano, te kako ih općenito institucije tretiraju.
Prema informacijama koje pruža sudski Registar poslovnih subjekata na području FbiH, od 2007. godine do danas registrovano je čak 190 kineskih poslovnih subjekata. Napomene radi, ovo su podaci koje smo ustanovili zaključno s 22. januarom, s obzirom na to da se oni s vremena na vrijeme brišu ili dopunjavaju iz ove baze podataka. S druge strane, tek 12 poslovnih subjekata, čiji su osnivači kineski državljani, brisano je iz Registra poslovnih subjekata u navedenom periodu.
Mnogi od poslovnih subjekata registrovanih na tlu Federacije BiH koje su osnovali kineski državljani imaju živopisne nazive, i to ispisane na bosanskom jeziku poput „Plava ptica“, „Lijepe oči“, „Crveno sunce“, „Plava tačka“, „Biser mora“, „Kineski zmaj“ ili „Kineski zid“. Najveći broj, pak, u svom nazivu imaju kineske riječi, dok smo pronašli i nazive subjekata koji se, uz svu dobru volju, ipak ne mogu vezati s Kinom, poput „Ankica“, „Dušan“ ili „Rambo“.
Velika većina kineskih poslovnih subjekata na ovom spisku registrovana je kao društvo za trgovinu i usluge. Pojedina su registrovana u oblasti proizvodnje, a neka i u oblasti prijevoza robe.
Prema Zakonu o privrednim društvima FBiH, privredno društvo mogu osnovati domaća i strana fizička i pravna lica. Na poslovanje pravnih lica u Federaciji BiH, čiji je osnivač strano pravno ili fizičko lice, primjenjuju se u cijelosti propisi koji važe za pravna lica čiji su osnivači domaća lica.
Informacije iz FUZIP-a
Također, prema posljednjim izmjenama Zakona o registraciji poslovnih subjekata FBiH iz 2017. godine, omogućena je nesmetana registracija i podružnica stranih privrednih subjekata. Iako je riječ o velikom broju kineskih poslovnih subjekata, sistemi federalnih institucija koji se bave kontrolom ovih subjekata i ubiranjem javnih prihoda ni na koji način ih, za razliku od Registra poslovnih subjekata, ne klasificiraju kao pravne subjekte sa stranim kapitalom.
Stoga je bilo i teško na osnovu ovog kriterija dobiti podatke o kontroli ovih subjekata u Poreznoj upravi (PU) FBiH kao i u Federalnoj upravi za inspekcijske poslove (FUZIP). Dok u Poreznoj upravi upravo iz navedenog razloga nismo dobili tražene podatke o njihovom poslovanju, iz FUZIP-a su, ipak, učinili dosta napora i nakon nekoliko sedmica dobili smo određene informacije.
Iz FUZIP-a su za Fokus naveli da su, kada je riječ o kineskim privrednim subjektima, u periodu od 2011. do 2023. različite federalne inspekcije vršile multidisciplinarne i višestruke, timske i individualne inspekcijske nadzore kod 59 subjekata, a shodno važećim državnim i federalnim propisima.
Dodaju da je kod navedenih 59 subjekata nadzora izvršeno najmanje 189 inspekcijskih nadzora u periodu od 21. marta 2011. (prvi nadzor) do 13. decembra 2023. (posljednji nadzor), a shodno procjenama rizika od inspektorata i potrebe za intenzivnim praćenjem provođenja propisa, naročito iz oblasti trgovine i zaštite potrošača, kad su navedeni subjekti u pitanju.
– Sačinjeno je najmanje 189 zapisnika o inspekcijskom nadzoru i izdato najmanje 156 prekršajnih naloga, od čega 78 za pravno lice i 78 za odgovorno lice u pravnom licu, te sedam rješenja o nalaganju upravne mjere za pravno lice i četiri rješenja o otklanjanju nedostataka. Kod četiri subjekta nadzora kontrola poslovanja okončana je urednim ishodom, odnosno zaključkom o okončanju inspekcijskog nadzora – ističu iz FUZIP-a.
Kako navode, u ukupnom broju izvršenih nadzora dominiraju nadzori iz oblasti trgovine, zaštite potrošača i fiskalizacije (oko 80%) Federalnog tržišnog inspektorata, dok se preostali dio kontrole poslovanja odnosi na druge vrste inspekcijskih nadzora nadležnih federalnih inspekcija (oko 20%). U izolovanim slučajevima u postupku inspekcijskog nadzora donesena su i rješenja o doniranju privremeno oduzete robe, te o postupku i načinu uništenja proizvoda – istaknuli su iz FUZIP-a.
Napominju, pak, da je riječ o nepotpunim podacima s obzirom na dugotrajnost obrade softverskih podataka, te činjenice da se registraturna građa nakon proteka od pet godina uništava. Također, ističu i da je u tom periodu bilo niz zakonskih promjena odnosno sužavanja nadležnosti te da podacima raspolažu i kantonalni inspekcijski organi.
Najveći dužnici
Iz Uprave za inspekcijske poslove KS ističu da nemaju evidenciju subjekata u KS koja se vodi po kategoriji nacionalnosti osnivača/vlasnika niti su u obavezi da je imaju.
S druge strane, na spisku poreznih dužnika koji je Porezna uprava FBiH posljednji put ažurirala 30. septembra 2023. može se naći niz kineskih poslovnih subjekata. Riječ je o milionskim poreskim dugovima.
Prema raspoloživim podacima, najveći dug prema Poreznoj upravi napravila je firma „Ming Hui – Sutra još bolje“ iz Zenice, i to 642.625 KM. Velike dugove napravili su i firme „San Jia“ iz Kiseljaka (322.403 KM), te „Xin Sheng“ iz Sarajeva (303.945 KM). Društvo „Lon Ten“ iz Sarajeva napravilo je 238.684 KM poreznog duga. Firma „Bu Bu Xin“ iz Gračanice duguje Poreznoj upravi 191.736 KM, „Chang Fu Int. Co.“ iz Sarajeva 153.296 KM, „Dafa“ d.o.o. Sarajevo 150.650 KM, „Humako“ iz Velike Kladuše 85.052 KM, te „Tešanjka“ iz Sarajeva 70.188 KM.
Također, niz kineskih firmi koje su registrovane na području FBiH porezni su dužnici po osnovu PDV-a, što potvrđuje spisak dužnika Uprave za indirektno oporezivanje BiH.
Među njima je i spomenuta firma „Lon Ten“ iz Sarajeva, koja ima dugovanja od 35.927 KM. Dugovi firme „Zhengshang“ iz Sarajeva za PDV iznose 265.349 KM, a firme „XINYI & HOUJUN Export-Import“ d.o.o. Sarajevo iznose 232.079 KM. „Zhang“ iz Sarajeva po osnovu PDV-a duguje 168.174 KM, „Hao Yang“ (Sarajevo) 233.878 KM, a „Maxicom“ iz Zavidovića 58.946 KM.
Dugove prema UIOBiH imaju i kineske firme „Xing Wang“ Sarajevo (47.708 KM), „Kun Feng Mining“ Sarajevo (53.203 KM), te „Dafa“ Sarajevo (255.581 KM).
Kineski ekonomski utjecaj
Federalni parlamentarac i ekonomski ekspert Admir Čavalić u izjavi za Fokus kaže da smo 2000-ih godina na području BiH imali dosta rasprostranjenu mrežu kineskih trgovinskih objekata.
– Oni su se vremenom ugasili. To se dešavalo i u drugim zemljama Balkana i istočne Evrope zbog činjenice da je Kina tada ostvarila izuzetne stope ekonomskog rasta i što je životni standard Kine u tom momentu prevazišao i bosanskohercegovački, kao i u nekim zemljama istočne Evrope. Onda više nije bilo potrebe za te radnike da idu vani kako bi ostvarili određeni dohodak ili osigurali vlastitu egzistenciju – ističe Čavalić.
Kada je riječ o kineskoj proizvodnji, ona se, kaže, potom prebacuje na visokokvalitetnija dobra i onda se gubi ta cjenovna konkurentnost.
– Kineski ekonomski utjecaj je dosta specifičan jer je obilježen geopolitičkim utjecajem i preklapa se, zbog čega je teško vidjeti tu liniju. Kina ima niz geopolitičkih interesa koje veže za ekonomsku sferu. To se dešava i u BiH. Za razliku od 2000-ih, kada je trgovina bila u fokusu, uglavnom se to sada prebacuje na velike infrastrukturne projekte, a to su energetski i cestovni projekti i sl. Svakako, ne samo u BiH već i u regiji – kaže naš sagovornik.
fokus
